Suv xo‘jaligi va melioratsiya
KASBI HAQIDA BATAFSIL MA`LUMOT

Yo'nalish Kodi	5450200
Kasbiy mutaxassisliklar	Gidromeleorativ mashina va jihozlaridan foydalanish va texnik xizmat ko'rsatish mexanigi, sug'oriladigan yerlar meliorativ tizimlari texnigi, avtomatlashtirilgan suv xo'jaligi ob'ektlarini montaj qilish, ta'mirlash va xizmat ko'rsatish texnigi.
Ixtisosliklar	O‘rta maxsus (gidromeliorativ mashina va jihozlari texnik-mexanigi; nasos va nasos stansiyalaridan foydalanish va ta’mirlash chilangari; keeng profilli traktorchi, “V” yoki “VS” toifali haydovchi, texnik-gidrotexnik, texnik-gidrometr; suv xo‘jaligi ob’ektlarini avtomatlashtirish texnigi; suv xo‘jaligi avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi operatori) - qishloq xo‘jaligi (agrosanoat) va irrigatsiya kasb-hunar kollejlari; Oliy (gidromelioratsiya; melioratsiya va sug‘orma dehqonchilik; suv kadastri va suv resurslaridan samarali foydalanish, qishloq-xo‘jalik suv ta’minoti muhandislik tizimlari va inshootlari; gidromelioratsiya tizimlaridan foydalanish) - qishloq xo‘jaligi institut(akademiya, universitet)lari, irrigatsiya va melioratsiya institutlari.
Qobiliyatlar	intellektual, jismoniy va ruhiy yuklamalarga bardosh bera olish; texnikaga qiziquvchanlik, tezkor reaksiya,
Fanlar	fizika, kimyo, biologiya, matematika, ona tili va adabiyot, jismoniy tarbiya, chet tili, elektrotexnika, iqtisodiy bilim asoslari, informatika va axborot texnologiyalari, ekologiya asoslari
Mazmuni	Qishloq va suv xo‘jaligi tizimida – irrigatsiya va melioratsiya ishlarini olib borish, gidromeliorativ mashina va jihozlardan foydalanish va ularga texnik xizmat ko‘rsatish; Nasos stansiyalarida – nasos stansiyalarining asosiy va yordamchi asbob-uskunalariga texik xizmat ko‘rsatish va ularni ta’mirlash; Gidrotexnik inshootlar qurilishida – gidrotexnik inshootlarni loyihalashda va qurishda ishtirok etish.
Afzalliklar	Zamonaviy suv ta’minoti inshootlari qurilishida ishtirok etish; erlarni va insonlarni suv bilan ta’minlash;
Kasbiy qiyinchiliklar	hamma vaqt ham mehnatga yarasha yuqori natijalarga erishish imkoni mavjud emas; yuqori maoshli ish topish mushkul; jismonan qiyin ish; kutilmagan vaziyatlarda ishlash.
Batafsil ma`lumot	Ma’lumki, qishloq xo‘jaligida er mahsulotlar ishlab chiqarishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri asosiy ishlab chiqarish vositasi sifatida qatnashadi. Etishtiriladigan mahsulotlarning miqdori er maydonlarining o‘lchamlariga hamda sifat xususiyatlariga bog‘liqdir. Erning unumdorligi qanchalik yuqori bo‘lsa, etishtiriladigan mahsulotning miqdori ham shunchalik ko‘p bo‘ladi va aksincha. SHunday ekan, qishloq xo‘jalik korxonalarining faoliyati ularga biriktirilgan er maydonlarining sifatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqdir. Er unumdorligi esa, o‘z navbatida, irrigatsiyalash va melioratsiya ishlariga bog‘liqdir. Keling, ushbu terminlarning ma’nosini tushunib olaylik. Irrigatsiya – ekin maydonlariga suv chiqarish va sug‘orish ishlari. Melioratsiya - erlarni tubdan yaxshilash, qishloq xo‘jaligi uchun yaroqli qilish ishlari va chora-tadbirlar majmui. Gidrotexnika – suv resurslari va uning energiyasidan foydalanish haqidagi fan, texnikaning shu masalaga oid bo‘limi. Gidrometriya - gidrologiyaning oqar suv parametrlarini o‘lchash va uning metodikasi bilan shug‘ullanuvchi bo‘limi. Melioratsiya, irrigatsiyalash va suvdan foydalanish tizimiga asoslangan sun’iy su¬g‘orish - respublikamiz qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarishni tashkil etishning birlamchi asosi va erlardan samarali foydalanish hamda ularning unumdorligini oshirish sharti hisoblanadi. Qishloq xo‘jaligida foy¬dalanish va sug‘orish uchun yaroqli bo‘lgan va sug‘orish manbalari bilan bog‘langan, doimiy yoki vaqtinchalik sug‘orish tarmog‘iga ega bo‘lgan maydonlar sug‘oriladigan erlar jumlasiga kiradi. Sug‘oriladigan erlar davlat organlari tomonidan maxsus muhofaza qilinadi. Sug‘oriladigan dehqonchilik sharoitida tuproqlarning sho‘rlanish darajasini va meliorativ holatini hisobga olish muhim ahamiyatga ega. Bunda erlarning sifat holatini yaxshilash, tuproqni eroziyadan muhofaza qilish, sho‘rlanish va botqoqlanishga qarshi kurash; mahsuldor erlarning ifloslanganligini aniqlash va yo‘qotish, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida erdan foydalanishning maqbul nazoratini amalga oshirish zarur. Sug‘orish davriga qarab sug‘oriladigan erlar odatda, qadimdan sug‘oriladigan, yangidan sug‘oriladigan hamda yangidan o‘zlashtirilgan erlarga bo‘linadi. SHularga mos holda madaniylashganlik darajalari bo‘yicha ham erlar kuchli madaniylashgan, o‘rtacha madaniylashgan va kam madaniylashgan turlarga bo‘linadi. Sug‘oriladigan erlar - qishloq xo‘jaligida foydalanish va sug‘orish uchun yaroqli erlarni sug‘orish suvi bi¬lan ta’minlaydigan sug‘orish manbaala¬ri yoki vaqtinchalik sug‘orish tarmoqlariga ega bo‘lgan erlardir. Sug‘oriladigan erlarga meliorativ holatini yaxshilash talab qi¬linadigan sug‘orish tarmoqlarini qayta qurish talab qilinadigan er-lar ham kiradi. Agarda qishloq xo‘jalik ekinlari ekologik jihatdan eng maqbul erlarga joylashtirilsa, qo‘shimcha sarf-xarajatlarsiz yuqori hosil olish mumkin bo‘ladi. Ekologik jihatdan eng maqbul erlar – o‘zining unumdorligi bo‘yicha ishlab chiqarishning jadallashganligini ko‘rsatadigan melioratsiya, kimyolashtirish, mexanizatsiyalashtirish va boshqa tadbirlarga qo‘shimcha mablag‘lar sarflamasdan, kam yaroqli erlarga nisbatan qishloq xo‘jalik ekinlaridan yuqori hosil olishga imkon beradigan erlar. Suv xo‘jaligiga suv havzalari (daryolar, kanallar, ko‘llar, suv omborlari, zovurlar, ariqlar va hokazo), gidrotexnik va boshqa suv xo‘jaligi inshootlari, suv havzalarining qirg‘oqlari hamda boshqa suv ob’ektlari kiradi. Keyingi yillarda suv manbaidan yuqorida joylashgan erlarning o‘zlashtirilishi munosbati bilan meliorativ nasos stansiyalari qurilishi avj oldirildi. Kelajakda respublikamizda sug‘oriladigan dehqonchilikning rivojlanishi, ya’ni yangi erlarni o‘zlashtirilishi va sug‘orishning yangi, tejamkor (yomg‘irlatib, tomchilatib, er ostidan) texnologiyalarining qo‘llanilishi ham nasos stansiyalari yordamida amalga oshirilishi mumkin. Erosti suvlari sathining ko‘tarilishi vertikal zovurlar qurish va ulardan nasoslar bilan suvni chiqarib tashlashni taqozo etadi. Aholini ichimlik suv bilan ta’minlashda ham nasos stansiyalarining o‘rni muhim. Nasos stansiyalari yoki suv xo‘jaligining boshqa ob’ektlarida ishlash uchun ulardagi agregatlarning texnik jihatlarini puxta o‘rgangan bo‘lishingiz lozim. Nasos stansiyasi – nasoslar yordamida suv chiqarishga mo‘ljallangan gidrotexnik va energetik asbob-uskunalar majmui. Umumiy holda, meliorativ nasos stansiyasining gidrotexnik inshootlar majmuasi quyidagi tarkibda bo‘lishi mumkin: manba, suv olish inshooti, suv keltirish kanali, tindirgich, avankamera, suv qabul qilish bo‘linmalari, so‘rish truboprovodlari, nasos stansiya binosi, bosimli truboprovodlar, suv chiqarish inshooti, mashina kanali. Nasos stansiyalarining asosiy asbob-uskunalari ularga o‘rnatiladigan agregatlar – nasos va elektrodvigatel hisoblanadi. Nasos – tashqaridan uzatilgan energiyani suyuqlik oqimining bosim energiyasiga aylantirib beradigan gidravlik mashina. Nasos qurilmasi – nasos, dvigatel, mexanik energiya uzatmasi, so‘rish va bosimli truboprovodlardan iborat, suyuqlik uzatishga mo‘ljallangan tuzilma. Meliorativ va suv xo‘jalik tizimlaridagi nasos stansiyalarida asosan tuzilishi sodda va foydali ish koeffitsienti yuqori bo‘lgan kurakli – markazdan qochma nasoslar keng qo‘llaniladi. Ushbu tizimdagi ko‘chmas nasos stansiyalarining binolarin uch turga bo‘lish qabul qilingan: “Blokli” yoki “shaxta-blokli” bino. Bu turdagi binoning asosini ulkan beton blok tashkil etib, nasoslarning suv keltirish truboprovodlari shu blok ichiga quriladi. “Bo‘linmali” yoki “shaxta-bo‘linmali” bino. U turli ko‘rinishda bo‘lishi mumkin.(“quruq bo‘linmali” va “ho‘l bo‘linmali”). Bo‘linmali binolarning asosini beton plita tashkil etib, nasoslarning truboprovodlari poydevor ustiga yotqiziladi. “Er ustki” binosi – odatdagi sanoat imorati ko‘rinishida er ustiga bir qavatli shaklda quriladi. Blokli va “bo‘linmali” binolar ikkiqavatli, ya’ni er ostki va er ustki qismlardan iborat bo‘ladi. Er ostki qismi chuqur bo‘lgan hollarda “shaxtali” bino deb ataladi. Gidromeliorativ mashina va jihozlari texnik-mexanigi; nasos va nasos stansiyalaridan foydalanish va ta’mirlash chilangari; gidrotexnik, texnik-gidrometr; suv xo‘jaligi ob’ektlarini avtomatlashtirish texnigi; suv xo‘jaligi avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi operatori bo‘lib ishlash uchun : Gidromeliorativ mashina va jihozlar hamda nasoslarning turlari, ularning tuzilishi va asosiy detallarining vazifasini; Nasoslarning belgilarini aniqlash va o‘rganishni; Nasoslarni sinovdan o‘tkazishni; Nasos qurilmasining ish ko‘rsatkichini rostlashni va rostlash usullarini; Nasoslarning xarakteristikalarini tahlil qila olishni; Suv keltirish va mashina kanallarining gidravlik hisobotlarini yuritishni; Nasosning aylanish chastotasini o‘zgartira olishni; Asosiy elektrodvigatellarni tanlashni; Texnika xavfsizligi qoidalarini juda yaxshi o‘zlashtirish lozim. Suv ta’minotidek ezgu ishda sizga omad tilaymiz.