Matbaa va qadoqlash ishlab chiqarish texnologiyasi
KASBI HAQIDA BATAFSIL MA`LUMOT

Yo'nalish Kodi	5320800
Kasbiy mutaxassisliklar	Matbaa ishlab chiqarish texnik-texnologi, matbaa ishlab chiqarish jihozlarini ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish mexanigi.
Ixtisosliklar	O‘rta maxsus (bosishgacha bo‘lgan jarayon operatori, chuqur o‘yma qolip tayyorlashda lazerli o‘ymakorlik naqsh beruvchi uskunalar operatori, broshyuralash va muqovalash ishlab-chiqarish operatori, saralash mashinalari operatori, elektron terish va qoliplash operatori, elektron rang taqsimlash va montaj qilish operatori, matbaa mashinalari sozlovchisi va montaj qilish mexanik-chilangari, avtomatlashtirilgan liniyalar mashinisti, mexanik dispetcher,) – madaniyat kolejlari. Oliy (matbaa va qadoqlash jarayonlari texnologi, matbaa ishlab chiqarish texnologiyasi va jihozlariga xizmat ko‘rsatish, matbaa texnologiyasi va dizayn) – madaniyat va san’at hamda muhandislik-texnologiyalari oliy o‘quv yurtlari.
Qobiliyatlar	diqqat, ohistalik, barmoqlarning rivojlangan motorikasi, ko‘z bilan chamalay olish, keng tasavvur.
Fanlar	ona tili va adabiyot, chet tillari, tasviriy san’at, informatika, mehnat ta’limi, kompyuterda modellashtirish, estetika.
Mazmuni	Matbaa va qadoqlash ishlab chiqarish korxonalarida – chop etiladigan materialning turiga bog‘liq ravishda jihozlarni ishga tayyorlash va sozlash, bo‘lajak nashrning original maketini tayyorlash, tayyor poligrafik mahsulotning, ya’ni tayyor nashrning sifatini nazorat qilish.
Afzalliklar	ishning turg‘un xarakteri; nashriyot va poligrafiya san’ati asarlarini yaratishda ishtirok etish; mustaqil va ijodiy faoliyat yuritish, shaxsiy biznesini yo‘lga qo‘yish.
Kasbiy qiyinchiliklar	ma’lum darajada salomatlik uchun zararli soha: doimiy ravishda bo‘yoq moddalari bilan ishlash; chop etishssexlaridagi shovqinning asab tizimiga ta’siri.
Batafsil ma`lumot	Bosh redaktor tasdig‘idan o‘tgach, bo‘lajak nashrning asl nusxasi nashriyotchilar, aniqrog‘i, bosishgacha jarayon operatori ixtiyoriga o‘tadi. bosishgacha jarayon operatori asl nusxaning elektron tasvirini fotoplyonkada chiqaradi yoki to‘g‘ridan to‘g‘ri press-forma ga uzatadi. Nashriyot mahsulotlari press-formalarini tayyorlovchi mutaxassislarning ishi ko‘p hollarda ular foydalanadigan texnikaga bog‘liq bo‘ladi. Bu kasb uchun ham, nashriyot jarayonining barcha texnologik xususiyatlari to‘g‘risidagi bilimlarni o‘zlashtirgan holda, o‘qish kerak. Operator maxsus texnika yordamida, bo‘lajak nashr betlariga tayyor original maketning elektron tasvirini ko‘chirgan holda, press-formani tirajga tayyorlaydi. CHop etishda va pereplyot qilishda, ya’ni qadoqlashda betlar adashib ketmasligi uchun press-formalarni montaj qiladi. Press-forma tayyorlanib, montaj qilingandan so‘ng, chop etish operatori ishga kirishadi. CHop etish operatori - chop etish mashinasini sozlaydi, tayyor press- formalarni o‘rnatadi, chop etish mexanizmini ishga tushiradi, press-formaga bo‘yoqning sepilishini nazorat qilgan holda, ish jarayonini kuzatib turadi. U ishni qanchalik diqqat bilan kuzatsa, yaroqsiz nusxalar soni shuncha kam bo‘ladi. Zamonaviy nashriyot texnologik jihozlar bilan ishlashda yuqori professionalizmni, ya’ni kasbiy mahoratni talab qiladi, shuning uchun ham bugun chop etuvchi - nashriyotchilar eng yuqori malakali xodimlar hisoblanishadi. Ular chop etish bilan qadoqlash ishlarini ham birga olib borishadi. Kitoblarni qadoqlash ham avtomatik tarzda amalga oshiriladigan jarayon, buning ustiga, bu jarayonning qo‘lda amalga oshirilishi nafaqat eskirgan usul, balki asta-sekinlik bilan o‘ziga xos san’at darajasiga ko‘tarilishi mumkin. Qo‘lda qadoqlangan kitoblar, bugun odatdagi kitoblarga qaraganda (masalan, tabiiy charmdan tayyorlangani), juda yuqori baholanadi. SHunday ekan, qadoqlash bo‘yicha ham a’lo darajadagi professional kareraga chiqish va yaxshigina daromadga ega bo‘lish imkoniyatlari keng. Vaqt o‘tishi bilan chop etish, qadoqlash jarayonlarini boshqarish istagan kishi bajara oladigan darajada oddiylashishi mumkin, lekin san’atkarona qadoqlashni faqatgina o‘z ishining haqiqiy ustalarigina eplay olishadi. Matbaa ishlab chiqarish dizayneri yoki broshyuralash-muqovalash ishlab chiqarish operatori – nashriyot, davriy nashr redaksiyalarida, dizaynerlik byurolarida va uyda, shaxsiy ofisda ham kompyuter dasturlari yordamida kitob, jurnal va plakatlarni sahifalash, sahifadagi matnga jadvalni joylashtirish va rasmlar bilan bezash, suratlarga ishlov berish, chop etishga tayyorlash ishlarini bajaradi. Gazeta, jurnal, kitob yoki aytaylik, reklama varaqasini chiqarish uchun matnni kompyuterda terish, rasm yoki suratlarni tanlashning o‘zi kamlik qiladi. Eng muhimi - ularni sahifalash - original maket, ya’ni asl nusxani tayyorlash. Kompyuterda, albatta. Aynan kompyuter texnikasining poligrafiya sohasiga joriy qilinishi nashriyotchi va matbaachilarga bo‘lajak nashrning aniq va nafis original maketini tayyorlash imkonini berdi. Original maket – chop etilajak nashrning elektron ko‘rinishi. Eng yaxshisi, agar sahifa dizayneri undagi etishmaydigan bezak elementlarini ilg‘ay olishgina emas, mijoz yoki ish beruvchi aynan qanday tashqi ko‘rinishdagi mahsulotni xohlayotganini yarimta so‘zdan tushuna olsagina, mijoz yoki ish beruvchi uning yonida soatlab o‘tirib olib, barmoqlarini bigiz qilib, hadeb kompyuter ekraniga turtavermaydi. Oldiga qo‘yilgan vazifaga ijodiy yondashadigan dizaynerlik san’atiga ega bo‘lgan va unga berilgan ishning mazmuniga ko‘ra original maketni tasavvur qila oladigan hamda unga mos bezaklarni tanlay oladigan sahifachi-dizayner yaxshi buyurtmalarga ega bo‘ladi. Va ular o‘z kasblaridan faxrlanishadi, mustaqil, ijodiy faoliyat yuritishadi. Redaktordan matn va suratlarni qabul qilib oldimi – ijodga, ishga! Matbaa dizaynerlarining ayrimlari uydami, shaxsiy ofisdami – har xil firmalarning buyurtmalarini tayyorlashadi. Kimdir esa nashriyot yoki redaksiyada “qo‘ng‘iroqdan qo‘ng‘iroqqacha” kompyuter oldida ishlaydi. Matbaa dizayneri kasbini tanlayotganda bu ishning nafaqat ijodiy ekanligini, balki, texnik jihatdan murakkabligini ham nazarda tutish lozim. Buning ustiga ko‘z va miyani juda toliqtiradigan, lekin juda-juda qiziqarli va rohatbaxsh ish. Kasbdan rohatlanish esa – eng katta baxt, unga erishishingizga tilakdoshmiz.